Introductie: de Nederlandse meteorieten

Deze website is gewijd aan de Nederlandse meteorieten. Nederland telt slechts zes officieel geregistreerde, authentieke meteorieten: de Uden (1840), de Utrecht (1843), de Diepenveen (1873), de Ellemeet (1925), de Glanerbrug (1990) en de Broek in Waterland (2017). Al deze meteorieten vielen gedurende de laatste 180 jaar. Details over iedere meteoriet kunt u lezen via het menu boven deze pagina (menu item 'De Nederlandse meteorieten' is een uitklapmenu).

Regelmatig worden er in populair-wetenschappelijke publicaties méér meteorieten dan de hier boven genoemde zes genoemd. Het gaat dan bijna altijd in werkelijkheid om voorwerpen, waarvan nooit met zekerheid is vastgesteld dat het een meteoriet betrof. In de meeste gevallen kan zelfs ten zeerste betwijfeld kan worden of het om een echte meteoriet ging. 

Een voorbeeld is de Dordrecht meteoriet uit 1650. Mogelijk is dit een echte ijzermeteoriet geweest. Dit is echter nooit eenduidig vastgesteld: de Dordrecht is bij de kruitschipontploffing in Leiden in 1807 verloren gegaan en nooit met moderne analytische methoden onderzocht. Sommige elementen van de beschrijving van de 'val' doen meer aan een blikseminslag dan aan een meteorietval denken. De Dordrecht wordt in de Catalogue of Meteorites als 'twijfelachtig' aangemerkt, en mag formeel gezien daarom niet als meteoriet worden aangemerkt.

Een andere mogelijke historische, maar evenals de Dordrecht verloren gegane val uit de 17e eeuw, betreft een ijzeren voorwerp dat naar verluidt in 1648 insloeg op het VOC-schip Malacca, op weg van Holland naar Nederlands Indië. Hierbij zouden twee zeelui gedood zijn! 

Het verhaal komt uit een boek van de 17e eeuwse Zweedse geschiedschrijver Olof Eriksson Willman (zie Wickman 1993). Deze Willman bevond zich in 1648 in Batavia, Nederlands-Indië, toen de Malacca daar aankwam en sprak met de bemanning. Willman wordt door historici beschouwt als een betrouwbare chroniquer. Historische documenten tonen bovendien aan dat er in 1648 inderdaad een schip Malacca in Batavia aankwam (Wickman 1993). Toch blijft het onzeker of het echt een meteoriet betrof. Het logboek van de Malacca is helaas niet bewaard gebleven.

Alle authentieke Nederlandse meteorieten zijn steenmeteorieten: het betreft viif chondrieten en één achondriet. De grootste Nederlandse meteoriet, de Utrecht, is een vrij 'gewoon' type steenmeteoriet (L6 chondriet), net als de Broek in Waterland uit 2017. De overige drie meteorieten hebben ieder echter iets bijzonders. 

De Diepenveen meteoriet is een zeldzame CM koolstofchondriet. Bovendien is de geschiedenis van deze meteoriet, die aanvankelijk 140 jaar lang in de vergetelheid was geraakt maar in 2012 weer 'opdook', bijzonder. De Uden is een chondriet van een petrologisch zeldzaam type (LL7). De Glanerbrug is een chondriet breccia met een ongewone samenstelling (L en LL). En de Ellemeet achondriet, een zeldzame Diogeniet, is waarschijnlijk een brokstukje van planetoide 4 Vesta!

Alle Nederlandse meteorieten zijn meteorieten waarvan de val is waargenomen: er zijn geen meteoriet 'vondsten' uit ons land. Er moeten echter nog veel meer meteorieten onherkend in de Nederlandse velden liggen: naar schatting komt er in een gebied ter grootte van Nederland ongeveer eens in de drie jaar een meteoriet met een gewicht van tenminste 500 gram neer. 

Meldingen van mogelijke nieuwe vondsten en vallen worden in ons land ondermeer onderzocht door het Nationaal Natuurhistorisch Museum. 

De laatste meteorietval in Nederland vond in 2017 plaats: de Broek in Waterland meteoriet sloeg door het dak van een tuinhuisje bij Broek in Waterland. De vuurbol die deze meteoriet bij het binnendringen in de dampkring veroorzaakte, werd door verschillende mensen in het land gezien en vanuit België gefilmd. 

De Diepenveen viel meer dan een eeuw vóór de Glanerbrug en de broek in Waterland, maar werd pas 12 jaar ná de Glanerbrug ontdekt en geanalyseerd. 

Meer informatie over de individuele Nederlandse meteorieten, alsmede over de Belgische meteorieten, meteorieten uit het voormalig Nederlands-Indië, en meteorieten in het algemeen, kunt u verkrijgen middels het keuzemenu boven aan deze pagina. 

(Alle tekst en foto's op deze website © Dr Marco Langbroek, Dutch Meteor Society, 2001-2017, tenzij anders vermeldt)

Bibliografie bij deze website:

(diverse  auteurs) Themanummer "De Glanerbrug Meteoriet", Radiant (J. DMS) 12 (1990).

L.E. Bowman et al., Meteoritics & Planetary Science 32 (1997), 869-875.

M. Grady, Catalogue of Meteorites (5^th edition, 2000).

P. Jenniskens et al., Astron. Astroph. 255 (1992), 373-376.

P. Jenniskens et al., Pub. Astr. Inst. Czech. Acad. Sci. 79 (1992), 1-17.

G. Koppert, Zenit 1:6 (1974), 38.

M. Langbroek, Radiant (J. DMS) 23 (2001), 76-78.

M. Langbroek, WGN (J. IMO) 32:5, 138-140 (2004).

L. Lindner et al., Meteoritics 25 (1990), 379-380.

L. Lindner et al., Meteoritics 25 (1992), 379-380.

L. Lindner & K.C. Welten, Radiant (J. DMS) 24 (2002), 33-38.

W. Nieuwenkamp, Proc. Kon. Ned. Acad. Wetenschappen XXX (1927), 274-276.

W. Nieuwenkamp, Verslag. der afdeeling Natuurkunde, KNAW, XXXVI (1927), 625-628.

J.J. Papike (ed.), Planetary Materials (= Reviews in Mineralogy 36 (1998)).

K. Stevens, Zenit 11 (1984), 314-319.

R. Van Rees, Annalen der Physik und Chemie LIX (1843), 348-350.

E.H. Von Baumhauer, Annalen der Physik und Chemie LXVI (1845), 465-503.

E.H. Von Baumhauer & F. Seelheim, Annalen der Physik und Chemie CXVI (1862), 184-188.

K.C. Welten et al., Meteoritics 27 (1992), 307.

K.C. Welten et al., Meteoritics & Planetary Science 32 (1997), 891-902.

F. Wickman, GFF 115 (1993), 297-298.

M.E. Zolensky et al., Meteoritics & Planetary Science 31 (1996), 518-537.

Krantenberichten:

Utrechtsche Provinciale en Stads-Courant, 5 junij 1843

Het Vaderland, Staat- en Letterkundig Noeuwsblad, 2 september 1925 (ochtendeditie)

Het Nieuws van den Dag voor Nederlandsch-Indië, 10 october 1925.