U bevindt zich op Marco Langbroek’s pagina over meteorieten 

Achondrieten vormen een zeldzame subgroep binnen de steenmeteorieten. Slechts 8% van de steenmeteorietvallen betreft een Achondriet. Anders dan de Chondrieten, die de hoofdgroep onder de steenmeteorieten vormen, bevatten zij juist géén chondren. Het gaat in ieder geval voor een deel om gesteenten afkomstig van gedifferentieerde moederlichamen (waaronder Mars, 4 Vesta, de maan en diverse ongeidentificeerde planetoiden) waar metalen en silikaten zich grotendeels gescheiden hebben. De metalen in het moederlichaam vormden zo een nikkelijzerkern, de bron van ijzermeteorieten. De silikaten vormden een mantel, waaruit na stolling enkele belangrijke typen onder de Achondrieten zijn ontstaan. Het gaat derhalve om van oorsprong magmatische gesteenten – vaak van plutonisch of basaltisch karakter. Dat maakt hen ook een stuk moeilijker identificeerbaar dan Chondrieten. Ze lijken immers sterk op aardse basalten en plutonieten. Niet voor alle Achondrieten gaat deze genese echter op. Sommige Achondrieten, met name de Ureilieten, kunnen misschien ook direct uit condensatie in de zonnenevel zijn ontstaan.

Nederland heeft één Achondriet: de Ellemeet uit 1925 (zie het overzicht van Nederlandse meteorieten). Het is een Diogeniet, een Achondriet uit de hier onder besproken HED-groep.

De belangrijkste groep onder de Achondrieten wordt gevormd door de HED-groep, bestaande uit:

In de vroege fase van haar ontstaan (de eerste 10 miljoen jaar na accretie uit de zonnenevel, 4.5 miljard jaar geleden) smolt Vesta onder invloed van verval van radioaktieve elementen (vermoedelijk vooral ²⁶Al) in haar gesteente. Er trad differentiatie op waarbij een kern van metaal werd gevormd en een mantel van silikaat. Dit vloeibare mantelmateriaal vormde een magma-oceaan. Onder verschillende condities in deze magma-oceaan vormden zich de Eucrieten en Diogenieten. De Diogenieten bestaan vrijwel geheel uit grofkorrelige Orthopyroxeen. De Eucrieten zijn te onderscheiden in Gabbro’s (cumulate Eucrites) en basalten (basaltic Eucrites). De Diogenieten (zoals de Nederlandse Ellemeet meteoriet uit 1925) en de Gabbroitische "cumulate Eucrites" zijn vermoedelijk uitgekristaliseerd in de diepere delen van de magma oceaan, terwijl de basaltische Eucrieten extrusieproducten zijn, resultaat van stolling van vulkanisch basalt aan en nabij het oppervlak. Alle drie de typen zijn dus ontstaan uit een magma, waarbij de lichtere (basaltische) delen omhoog stegen in de mantel en zo de basaltische Eucrieten vormde, en zwaardere delen uitkristalliseerden op diverse diepten. Terwijl het rijzende magma afkoelde, trad fractionele kristallisatie op: bij verschillende temperaturen en druk kristalliseerden verschillende bestanddelen in het magma uit en vormde losse kristallen in het vloeibare magma. De resulterende losse kristallen in het magma vormden een bezinksel (cumulaat) welke op diepte onder het oppervlak van de planetoide de Diogenieten en de cumulate Eucrieten opleverde. De overblijvende vloeibare delen van het magma stegen verder en stolden na extrusie aan of nabij het oppervlak tot de basaltische Eucrieten. De meeste Eucrieten vertonen herkristallisatie-verschijnselen die op metamorphose duiden. Dat kan onder invloed van de warmte van nieuwe extrusies zijn gebeurd, maar is waarschijnlijker het gevolg van schokmetamorphose door inslagen. Door deze inslagen zijn ook de dieper liggende Diogeniet- en cumulate Ecrietlagen bloot komen te liggen en brokstukken van Diogenieten en Eucrieten mechanisch vermengd. De resulterende Howardieten zijn polymicte breccia’s, bestaande uit clasts van divers (in hoofdzaak Eucritisch en Diogenitisch) gesteente en impact melt gesteente, met glasbolletjes en een glasachtige matrix. Vermoedelijk zijn ze dus restanten van het regolieth, de door inslagen omgewoelde en verpulverde puinlaag van het oppervlak van de planetoide.

Een andere Achondriet-groep welke thans in het brandpunt van de belangstelling staat, is de SNC-groep en aanverwante meteorieten. De SNC-groep in de strikte zin bestaat uit:

De Shergotietten, genoemd naar een meteoriet welke in 1865 viel bij de plaats Shergotty in India (een andere val werd waargenomen in 1962 bij Zagami, Nigeria: de rest betreft vondsten op Antarctica, in de Sahara en in de VS), vallen uiteen in de basaltische en lherzolitische Shergottieten. Basaltische Shergottieten zijn brokstukken van een lavastroom aan of nabij het oppervlak van Mars. Lherzolitische Shergottieten zijn iets grofkorreligere plutonitieten en vermoedelijk dan ook op grotere diepte uitgekristalliseerd. Shergottieten zijn zwaar geschokt door inslagen en vertonen zware impact melt verschijnselen.

De Nakhlieten ter contrast, genoemd naar een meteoriet welke in 1911 viel in de oase Nakhla in Egypte (en daarbij een hond doodde), zijn nauwelijks geschokt. Ook Nahklieten zijn basaltisch en dus van vulkanische oorsprong: het zijn brokken van lavastromen afgezet aan het oppervlak of zeer dicht onder het oppervlak van Mars. Vermoedelijk zijn het cumulate bestanddelen uit een magma. Ze vertonen jongere omzettingsverschijnselen ontstaan bij een lage temperatuur welke vermoedelijk al op Mars zelf onder invloed van water ontstaan zijn. De ouderdom van de Nakhlieten bedraagt 1.3 miljard jaar. De omzettingingsprodukten in deze meteorieten hebben een ouderdom tussen 600 en 100 miljoen jaar.

De Chassigny meteoriet is uniek en viel in 1815, in Frankrijk. Het is een Duniet, ooit uitgekristalliseerd in een intrusielichaam. Zijn ouderdom is 1.3 miljard jaar.

Ook de ALH84001 meteoriet is uniek en werd in 1984 gevonden op de blauw-ijs velden bij de Allan Hills op Antarctica. Hij bestaat uit Orthopyroxeen en werd dan ook aanvankelijk misgeclassificeerd als een Diogeniet! Begin jaren ’90 (gepubliceerd in 1994) ontdekte Mittlefehldt dat het om een aan de SNC-groep gerelateerde meteoriet en derhalve om een "Mars meteoriet" moest gaan. De steen is een plutoniet, uitgekristaliseerd op grote diepte, en heeft thermische metamorphose ondergaan. Door schokmetamorphose heeft het gesteente scheuren opgelopen die zijn opgevuld met secundaire mineralen. De meteoriet bevat diverse omzettingsprodukten en secundaire mineralen, onder andere carbonaten, mogelijk onstaan als gevolg van afzetting in een heetwaterbron. ALH84001 is vooral bekend geworden nadat McKay et al. in 1996 bekend maakten dat er sporen van voormalig en dus buitenaards leven in de meteoriet te vinden waren. De aanwijzingen bestonden uit microscopisch kleine, nano-bacterie-achtige mogelijke fossiele vormen (veel kleiner dan hun aardse tegenhangers), en enkele mineralen, zoals magnetiet, waarvoor een biochemische oorsprong verondersteld wordt (ze zouden zijn gevormd door magnetotactische bacterieën, en zijn vergelijkbaar in grootte en vorm met op aarde gevormde biochemische mineralen). Als dit klopt, dan heeft niet alleen de aarde, maar ook Mars ooit eencellige levensvormen gekend. De conclusies van McKay et al. liggen echter nog steeds zwaar onder vuur van andere onderzoekers.

De zeer zeldzame Ureilieten zijn de Achondritische tegenhangers van de koolstofchondrieten. Ze bevatten een zeker aandeel organische elementen (koolstof, in de orde van ~2-6%, voornamelijk in de vorm van grafiet en diamant, naast o.a. coheniet), terwijl de grofkorrelige matrix in hoofdzaak uit Olivijn en Pyroxeen bestaat. Ze lijken sterk op ultramafische gesteenten. Verklaringen voor hun ontstaan, waarover geen concensus is, varieren van condensaten uit de zonnenevel tot gedeeltelijke smeltresidues uit een gedifferentieerd moederlichaam. De groffe korrelgrootte van deze meteorieten suggerereert in ieder geval dat ze op grote diepte in hun moederlichaam ontstaan zijn. Meest waarschijnlijk gaat het bij Ureilieten toch om het (ongesmolten) residue van fraktionering door gedeeltelijke smelt in het moederlichaam en niet om primaire condensaten uit de zonnenevel. Er blijven echter onbegrepen aspekten aan dit type meteoriet kleven, zodat vooralsnog geen enkele manier van ontstaan helemaal kan worden uitgesloten.

Aubrieten zijn breccias welke grotendeels uit ijzeroxide-loos Enstatiet (Mg₂Si₂O₆) bestaan, en worden daarom ook wel naar analogie met de Enstatiet-chondrieten, Enstatiet-achondrieten genoemd. Ze staan vermoedelijk dan ook in nauw verband tot de Enstatiet-chondrieten, komen vermoedelijk van een moederlichaam uit het zelfde deel van de zonnenevel maar kunnen niet van het zelfde moederlichaam als de Enstatiet-chondrieten komen. Het lijkt erop dat oorspronkelijk chondritisch Enstatiet-materiaal onder invloed van plutonisme een smeltproces heeft ondergaan, waarbij zware elementen zoals ijzer en ijzersulfiden en lichtere basaltische bestanddelen zoals Plagioklaas uit het Aubritische smeltresidue verdwenen zijn. Dat vereist zeer hoge temperaturen in het oorsprongs-magma van 1500° C of meer, temperaturen waarbij gedeeltelijke smelt (en dus overblijvend Enstatiet-chondriet materiaal) van het moederlichaam onwaarschijnlijk is. Helemaal bevredigend is dit model niet: er zouden dan ook chemisch aan de Aubrieten gerelateerde basaltische meteorieten moeten bestaan, evenals vergelijkbare basaltische clasts in de Aubriet breccia’s zelf. Mogelijk zijn deze echter door explosief pyroclastisch vulkanisme waarbij de pyroclastische bestandelen direkt de ruim te in verdwenen verloren gegaan. De Aubrietische breccia’s vormden in ieder geval aan het oppervlak van een moederlichaam, door de vorming van een regolieth-laag (omgewoeld verpulverd puin door inslagen op het oppervlak). Ze bevatten tal van unieke, niet op aarde voorkomende mineralen.

Angrieten, een zeldzaam kleine groep genoemd naar de Angra dos Reis meteoriet, zijn ook al van die merkwaardige grotendeels onbegrepen meteorieten. Het zijn basalten bestaande uit Olivijn, Pyroxeen en Plagioklaas en derhalve afkomstig van een gedifferentieerd moederlichaam. Het zijn de meest alkali-arme basalten in het zonnestelsel. Het Plagioklaas is rijk aan Calcium, Aluminium en Titanium. De samenstelling van de groep is echter nogal heterogeen. Mogelijk gaat het om van oorsprong chondritisch materiaal welke een metamorphose door gedeeltelijke smelting ondergaan heeft.

Lodranieten en Acapulcoieten zijn merkwaardige meteorieten die ook wel eens ingedeeld worden bij de steenijzermeteorieten, vanwege hun relatief hoge aandeel nikkelijzer. De zelfde interpretatieve problemen als bij de Brachinieten en Aubrieten komen naar voren. Ze ontstonden wellicht door metamorphose van gesteente met een van oorsprong chondritisch, en sterk nikkelijzer houdende samenstelling, welke gedeeltelijke smelt heeft ondergaan, varierend van 1% tot 25%. De Acapulcoieten hebben de minste smelt ondergaan, de Lodranieten meer smelt, bij iets hogere temperaturen. Binnen een specifiek temperatuurbereik (ongeveer 1000° C voor de Acapulcoieten; ongeveer 1200° C voor de Lodranieten) smolten bepaalde zwavel-nikkelijzerverbindingen en herkristalisserden de silikaatbestanddelen.

Winonaieten zijn wellicht in hun onstaansgeschiedenis gerelateerd aan de IAB en IIICD ijzermeteorieten. Eén huidig scenario omvat een inslag in een deels gedifferentieerd moederlichaam, waardoor een deel van het oppervlak van het moederlichaam smolt en lokaal scheiding van zware en lichte elementen optrad. De silikaatrijke toplaag van de smelt leverde de Winonaieten. Er is echter nog weinig overeenstemming over de ontstaanswijze van deze meteorieten. Op Winonaieten lijkende hoekige inclusies worden echter gevonden in sommige IAB ijzermeteorieten.